Zandbijen (Andrena)

Tot een andere grote bijengroep behoren de zandbijen (geslacht Andrena). In de Benelux leven zo'n 70 tot 80 soorten! Het zijn vaak sterk behaarde bijen, die wel iets aan hommels doen denken, maar dan met een veel langwerpiger achterlijf. Qua grootte zijn de zandbijen enorm variabel: veel kleine soorten zijn slechts 4 mm lang, terwijl de grootste zo'n 16 mm lang zijn. De soorten zijn vaak maar moeilijk uit elkaar te houden. Vooral de zeer kleine, zwarte bijtjes uit het ondergeslacht Micrandrena lijken heel erg veel op elkaar. Maar ook bij de grotere soorten valt het niet mee. Zo zijn mannetjes vaak anders (en soms ook veel kleiner) dan vrouwtjes, zijn sommige soorten variabel en kunnen oudere exemplaren zo afgevlogen zijn, dat ze nog nauwelijks behaard zijn en dan veel lijken op bijen uit andere groepen. Alle vrouwtjes hebben speciale haren aan de achterpoten. Deze haren vormen als het ware een korfje, waarmee pollen wordt verzameld. Zandbijen vormen geen staat, maar meerdere vrouwtjes nestelen vaak wel graag bij elkaar in de buurt en soms wordt hetzelfde nestingangetje door meerdere vrouwtjes gedeeld. Zoals de naam al doet vermoeden worden er nestgangen in de grond gegraven. En juist daarmee vallen veel soorten ons op: ze zijn gek op kale plekken in de tuin, zandwegen en -paden enz. Zo'n zandpad mag dan ongeschikt lijken, voor zandbijen is het een prima plek: het zand is maar langzaam waterdoorlatend, de grond is flink aangestampt en de plek is blijvend onbegroeid, zodat het gevaar van overwoekering door planten of de groei van plantenwortels nihil is. Net als hommels hebben ook zandbijen last van 'krakers', de zogenaamde koekoeksbijen. Dat zijn soorten die hun eitjes in bestaande nesten leggen en de verdere zorg aan de oorspronkelijke moeder overlaten. Die zorgt dan dat er voedsel in het nestje wordt gebracht en dat dit wordt afgesloten. De koekoek komt meestal eerder uit, vreet het oorspronkelijke eitje op (en soms ook wel de net uitgekomen larve) en begint daarna aan het proviand dat de gastvrouw heeft verzameld. Zandbijen hebben het meeste last van de wespbijen uit het Nomada-geslacht. Dikwijls heeft elke zandbijsoort zijn eigen koekoeksbij.